تاریخچه پیدایش
ورزش تنیس و نحوه ورود این ورزش به ایران
مقدمه
تنیس یکی از
ورزش‌های کلاسیک و پرطرفدار جهان است که در طول بیش از هفت قرن، از بازی‌های ساده‌ی
درباری تا رقابت‌های حرفه‌ای بین‌المللی تحول یافته است. این ورزش امروز در بیش از
۲۰۰ کشور دنیا
انجام می‌شود و میلیون‌ها علاقه‌مند در تمامی سنین دارد.
اما مسیر رسیدن
تنیس از زمین‌های چمن اروپایی به باشگاه‌های ایران داستانی شنیدنی و پر از جزئیات
فرهنگی است. در این مقاله، به شکل مستند و تحلیلی، نگاهی می‌اندازیم به ریشه‌های
تاریخی تنیس، گسترش جهانی آن، و نحوه ورودش به ایران از دوران قاجار تا امروز.
ریشه‌های تاریخی
تنیس در اروپا
تنیس در شکل اولیه‌اش
به قرون وسطی در فرانسه بازمی‌گردد. در آن دوران، بازی‌ای با نام “Jeu de Paume” (به معنای “بازی با کف دست”) در میان اشراف‌زادگان
محبوب بود. بازیکنان توپ چرمی کوچکی را با دست یا پارچه به سمت دیوار می‌زدند.
در قرن شانزدهم
میلادی، راکت‌های ابتدایی و توپ‌های مخصوص ساخته شدند و این بازی کم‌کم شکل منظم‌تری
به خود گرفت. پادشاهان فرانسه از جمله لوئی دوازدهم و فرانسوای اول از علاقه‌مندان
جدی این بازی بودند.
در قرن نوزدهم،
با صنعتی‌شدن اروپا و پیدایش تفریحات مدرن، اشراف‌زادگان انگلیسی این بازی را به
فضای باز منتقل کردند. در سال ۱۸۷۳
میلادی، افسر انگلیسی میجر والتر کلاپتون وینگفیلد (Major Walter Clopton Wingfield) قوانین جدیدی برای بازی تدوین
کرد و آن را
Lawn Tennis نامید.
او زمینی مستطیل‌شکل
طراحی کرد که به زمین‌های امروزی شباهت زیادی داشت و قوانینی برای سرویس، امتیازگیری
و تور مشخص نمود.
تنها چهار سال
بعد، در ۱۸۷۷ میلادی،
نخستین مسابقات رسمی تنیس جهان در ویمبلدون (Wimbledon) برگزار شد؛ رقابتی که هنوز هم نماد اصالت
و تاریخ در دنیای تنیس است.
گسترش جهانی تنیس
در قرن بیستم
پس از برگزاری
مسابقات ویمبلدون، تنیس به‌سرعت در سراسر اروپا، آمریکا و مستعمرات بریتانیا گسترش
یافت.
در سال ۱۸۸۱، مسابقات US Open در آمریکا شکل گرفت و کمی بعد، رقابت‌های French Open و Australian Open نیز آغاز شدند.
این چهار
تورنمنت، بعدها به‌عنوان گرند اسلم‌های چهارگانه‌ی تنیس شناخته شدند.
در همین دوران،
فدراسیون‌های ملی در کشورهای مختلف تأسیس شدند و فدراسیون بین‌المللی تنیس (ITF) در سال ۱۹۱۳ میلادی به‌طور رسمی آغاز به
کار کرد تا قوانین و تقویم جهانی مسابقات را تنظیم کند.
نکته‌ی جالب این‌که
تنیس ابتدا فقط در میان اشراف‌زادگان بازی می‌شد، اما از اوایل قرن بیستم، با عمومی‌شدن
باشگاه‌ها و مدارس ورزشی، به میان طبقات متوسط جامعه نیز راه یافت.
در همین دوران،
زنان هم وارد میادین تنیس شدند و بازیکنانی مانند سوزان لنگلن (Suzanne Lenglen) در فرانسه و بیلی جین کینگ (Billie Jean King) در آمریکا، راه را برای حضور
گسترده‌تر زنان در تنیس حرفه‌ای هموار کردند.
ورود تنیس به ایران؛
از جنوب تا پایتخت
ورزش تنیس برای
نخستین‌بار در ایران از طریق کارکنان انگلیسی شرکت نفت ایران و انگلیس (Anglo-Persian Oil Company) معرفی شد. در اوایل قرن بیستم،
زمانی که استخراج نفت در مناطق جنوبی ایران آغاز شده بود، انگلیسی‌ها برای گذراندن
اوقات فراغت خود زمین‌هایی برای بازی تنیس در شهرهایی مانند مسجدسلیمان، آبادان و
اهواز احداث کردند.
این زمین‌ها
معمولاً در محدوده‌های مسکونی کارکنان خارجی قرار داشتند و در ابتدا تنها توسط خود
انگلیسی‌ها استفاده می‌شدند. اما با گذشت زمان، برخی از کارمندان ایرانی شرکت نفت
به این ورزش علاقه‌مند شدند و از آنان نحوه‌ی بازی را یاد گرفتند. از همین‌جا،
نخستین جرقه‌های آشنایی ایرانیان با تنیس زده شد.
در دهه‌ی ۱۳۱۰ شمسی، با گسترش شهرنشینی و
توسعه باشگاه‌های مدرن در تهران، زمین‌های تنیس در باشگاه افسران، باشگاه نادری و
مجموعه امجدیه ساخته شد. در این دوران، تنیس بیشتر میان طبقات مرفه جامعه رایج
بود، اما پایه‌گذار شکل‌گیری باشگاه‌های رسمی شد.
شکل‌گیری فدراسیون
تنیس ایران
در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ شمسی، تنیس در ایران رشد
چشمگیری پیدا کرد.
فدراسیون تنیس ایران
به‌صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرد و ایران به عضویت فدراسیون بین‌المللی تنیس (ITF) درآمد.
در همین دوران،
ایران میزبان مسابقات منطقه‌ای و بین‌المللی شد و بازیکنانی از کشورهای مختلف آسیایی
برای رقابت به تهران می‌آمدند.
تنیس در این
دوره بیشتر در میان دیپلمات‌ها، ورزشکاران حرفه‌ای و خانواده‌های نظامی رواج داشت.
برخی بازیکنان ایرانی
نیز در رقابت‌های بین‌المللی شرکت کردند و نام ایران را در فهرست کشورهای فعال در
تنیس آسیا ثبت کردند.
دوران پس از
انقلاب و چالش‌های تنیس در ایران
پس از انقلاب
اسلامی، مدتی فعالیت‌های ورزشی از جمله تنیس با محدودیت‌هایی مواجه شد. بسیاری از
باشگاه‌ها تعطیل یا تغییر کاربری یافتند.
اما از دهه‌ی ۱۳۷۰ شمسی، با بازسازی فدراسیون
تنیس ایران و همکاری مربیان داخلی و خارجی، این ورزش دوباره احیا شد.
تأسیس زمین‌های
تنیس در شهرهای مختلف، راه‌اندازی مسابقات داخلی، و اعزام بازیکنان به رقابت‌های بین‌المللی
باعث شد تنیس جایگاه خود را در میان ورزش‌های محبوب کشور بازیابد.
در دهه‌های اخیر،
با توسعه‌ی آکادمی‌های خصوصی و حضور مربیان بین‌المللی، کیفیت آموزش تنیس در ایران
افزایش یافته است. شهرهایی مانند تهران، کیش، مشهد، شیراز و اصفهان امروزه دارای
مجموعه‌های استاندارد و زمین‌های خاکی و هاردکورت حرفه‌ای هستند.
نقش زنان در
توسعه تنیس ایران
حضور بانوان در
عرصه‌ی تنیس ایران نیز در سال‌های اخیر پررنگ‌تر شده است. بسیاری از دختران ایرانی
در رده‌های سنی مختلف در مسابقات آسیایی و جهانی شرکت می‌کنند و حتی برخی از آنان
در رده‌بندی‌های
ITF ثبت شده‌اند. برگزاری لیگ‌های
بانوان، آموزش حرفه‌ای در آکادمی‌ها، و سرمایه‌گذاری در استعدادهای پایه، همگی
باعث رشد تنیس زنان در کشور شده‌اند.
آینده‌ی تنیس در
ایران
با افزایش آگاهی
عمومی درباره اهمیت ورزش‌های فردی، تنیس در ایران به‌سرعت در حال رشد است. امروزه، بسیاری
از آکادمی‌های مدرن در حال تربیت نسل جدیدی از بازیکنان مستعد هستند که هدفشان
حضور در تورهای جهانی ATP و WTA است. همچنین، پروژه‌های
ساخت زمین‌های تنیس روی پشت‌بام (روف‌تاپ تنیس) و مجموعه‌های چندمنظوره در شهرهای
بزرگ، نشانه‌ای از حرکت تنیس ایران به سمت استانداردهای جهانی است.
تنیس نه‌تنها
ورزشی برای رقابت، بلکه ابزاری برای رشد شخصی، افزایش تمرکز، و ارتقای کیفیت زندگی
محسوب می‌شود، و آینده‌ی آن در ایران روشن‌تر از همیشه است.
جمع‌بندی
تنیس مسیری
طولانی از بازی‌های درباری قرون وسطی تا رقابت‌های جهانی امروزی پیموده است. در ایران، این
ورزش ابتدا از جنوب کشور و از میان کارکنان انگلیسی صنعت نفت آغاز شد و با گذر
زمان به بخشی از فرهنگ ورزشی کشور تبدیل گشت. امروز، با توسعه‌ی
فدراسیون‌ها، آکادمی‌ها و استعدادهای جوان، تنیس در ایران در حال تجربه‌ی فصل تازه‌ای
از شکوفایی است؛ فصلی که نوید حضور پررنگ‌تر ایران در صحنه‌ی جهانی را می‌دهد.
